Filial Terapi Nedir?

Filial terapi nedir, sorusunun cevabı, ebeveynlerin çocuklarıyla daha sağlıklı bir ilişki kurmalarını sağlayan, oyun aracılığıyla terapötik değişimi hedefleyen bir yaklaşımdır. Siz, çocuğunuzun içinde bastırılmış duygularını, korkularını ve yaşadığı sorunları anlama yolunda harekete geçmek istiyorsanız, filial oyun terapisi size yardımcı olabilir. Çocuğun oyun dünyası, sözel ifadeden önce gelen, doğal bir iletişim mekanizmasıdır.

"Filial" kelimesi Latincede "evlat" anlamında kullanılır ve bu terim, ebeveyn-çocuk ilişkisinin merkezinde yer aldığı terapi yaklaşımını tanımlar. Filial terapide amaç, çocuğun oyun yoluyla duygularını özgürce ifade etmesini ve ebeveynin bu sürece anlayış ve kabul ile eşlik etmesini sağlamaktır. Psikolog veya terapist, ebeveynlere çocuklarının ihtiyaçlarını anlamanın, onların duygularını karşılamanın ve oyunun terapötik gücünden nasıl yararlanacağını öğretir.

Filial terapinin kökenleri 1960'lı yıllara dayanır. Bernard ve Louise Guerney çifti, oyun terapisinin gücünden yararlanarak, ebeveynlerin çocuklarıyla etkili iletişim kurmalarını öğreten sistematik bir program geliştirmişlerdir. Başlangıçta ailede iletişim sorunları olan çocuklar için bir çözüm olarak tasarlanan filial terapi, zamanla kaygı bozuklukları, davranış problemleri, dikkat eksikliği ve travmatik yaşantılarla başa çıkamayan çocukların tedavisinde yaygın olarak kullanılan bilimsel bir yöntem hâline gelmiştir.

Günümüzde filial oyun terapisi, özellikle Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Avrupa'da çoğu üniversitenin psikoloji ve rehberlik programlarında yer alan, kanıt temelli bir terapi yaklaşımı olarak tanınmaktadır. Türkiye'de ise son yıllarda çocuk psikolojisi uzmanlarının aralarında daha fazla ilgi gören, popülaritesi artan bir yöntemdir.

Filial terapi yaklaşımının kalbinde, ebeveyn-çocuk ilişkisinin önemi yatar. Bu terapinin temel değerleri arasında kabul, anlayış, empatik dinleme ve şartlı olmayan sevgi bulunur. Terapiye katılan ebeveynler, çocuklarının duygularını yargılamadan kabul etmeyi, onların kendilerini tam olarak ifade etmelerine izin vermeyi ve güvene dayalı bir güvenli ortam yaratmayı öğrenirler.

Filial terapi ayrıca çocuğun özerkliğine saygı gösterme, onun karar verme sürecine müdahale etmeme ve oyun sırasında bir rehber olarak hareket etme prensibine dayanır. Siz, çocuğunuzun oyun aracılığıyla kendisini ve dünyayı nasıl anlamlandırdığını dinlemeyi, desteklemeyi ve bu sürecin her adımında yanında olmayı öğrenirsiniz.

Filial oyun terapisi, çeşitli psikolojik ve davranışsal sorunlarda oldukça etkili bir şekilde uygulanmaktadır. Kaygı bozuklukları, çocukluk depresyonu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), agresif davranışlar, sosyal çekilme, okula uyum sorunları ve travma sonrası stres bozukluğu filial terapinin en etkili olduğu temel durumlardır.

Bunun dışında aile içi çatışmaların yaşandığı, anne-baba ayrılığının çocuğu olumsuz etkilediği, kardeş kıskançlığının probleme dönüştüğü, başarı kaygısı taşıyan veya akademik başarıda düşüş gösteren çocuklarda filial terapi oldukça faydalıdır. Yeni kardeş doğumu, okula başlama, ev değiştirme gibi hayat değişimlerine uyum sağlamakta zorlanan çocuklara da filial terapi önerilir.

Filial terapi, hem çocuk hem de ebeveyn için derin ve kalıcı yararlar sağlayan, bilimsel araştırmalarla kanıtlanmış bir yaklaşımdır. Yapılan çok sayıda araştırma, filial terapinin çocuğun davranış problemlerini azalttığı, duygusal düzenlemeyi iyileştirdiği ve sosyal becerileri güçlendirdiğini göstermektedir. Ebeveynler bu süreçte kendi ebeveynlik becerilerini geliştirebildiğinden, aile içi ilişkiler ciddi şekilde iyileşmektedir.

Filial oyun terapisi sayesinde çocuk, kendi tempo ve şekliyle duygularını ifade etme olanağı bulur. Ebeveynin tam dikkatini ve kabulünü alan çocuk, kendini değerli ve sevilmiş hissettiğinden öz güveni artar ve iç güvenliği gelişir. Oyun sırasında, çocuğun bastırılmış duygular, korkular ve travmatik deneyimler adım adım yüzeyleştirilir ve işlenir.

Davranış problemleri spontan olarak azalmaya başlar, çocuk akademik başarısında iyileşme gösterir ve sosyal ilişkileri daha sağlıklı hâle gelir. Filial terapi, çocuğa kendini tam olarak kabul ettiğini yaşatır, psikolojik esnekliğini artırır ve yaşamla başa çıkma mekanizmalarını güçlendirir.

Filial oyun terapisi, ebeveynler açısından çocuklarını gerçekten anlama ve onlara daha etkili şekilde yardımcı olabilme yeteneğini kazandırır. Oyun seansları sırasında, ebeveyn çocuğunun düşündüğü, hissettiği ve korktuğu şeyler hakkında değerli ipuçları elde eder. Başlarda zorlayıcı gelebilen bu oyunlar, zamanla ebeveynin çocuğuyla bağının daha samimi ve derin bir hâl almasını sağlar.

Filial terapi, ebeveynin kendi stres düzeyini azalması, çocuk yetiştirmede öz güven kazanması ve aile içi iletişimi daha yapıcı hale getirmesi konusunda önemli bir araç olur. Siz bu süreçte çocuğunuzun bakış açısını anlamayı öğrenir, kendi ebeveynlik örüntülerini sorgulamak ve değiştirmek imkanı bulursunuz.

Filial oyun terapisinin uygulanması, belirli aşamalar ve metodoloji takip etmektedir. İlk etapta, terapist ebeveyn ve çocukla tanışır, sorunun boyutunu ve sürüsünü açıkça kavrar. Daha sonra ebeveyne, çocuğuyla nasıl oynayacağını, oyun sırasında nasıl aktif dinleme yapacağını ve ne zaman sessiz kalacağını öğreten sistematik bir eğitim süreci başlatılır.

Ebeveyn-çocuk çiftleri, belirlenen oyun seanslarına katılırken, terapist gözlemleme odasından veya video kaydı aracılığıyla seansı izler, detaylı notlar alır ve gerekli geri bildirimleri verir. Filial terapi, sadece terapist odası ortamında değil, ev ortamında da sürdürülebilir olacak şekilde tasarlanmıştır.

Filial terapisinin etkili bir şekilde uygulanabilmesi için, terapistin çocuk psikolojisi, gelişim psikolojisi ve oyun terapisi alanlarında sağlam bir eğitim alması gerekir. Klinik psikolog, çocuk psikolojisinde uzmanlaşmış psikoterapist ve belirli sertifikasyon programları tamamlamış rehber öğretmenler filial terapisini uygulayabilmektedir.

Türkiye'de filial terapisini uygulayan uzmanlar genellikle üniversitelerde psikoloji bölümünde yüksek lisans veya doktora seviyesinde oyun terapisi eğitimi almış kişilerdir. Uluslararası düzeyde, Filial Therapy Sertifikasyon Programları gibi programları tamamlamış terapistler, bu alanda yetkin kabul edilmektedir.

Filial oyun terapisinin uygulanışı, güvenlik ve yapıya dayalı bir çerçevede gerçekleşir. Terapist ebeveynleri, terapötik oyun seanslarında uygulanacak belirli teknikler konusunda eğitir. Ebeveyn, çocuğun oyununu gözlemler ve çocuğun kendini tam olarak ifade etmesine izin verir. Oyun sırasında yönlendirme veya kural koyma, çocuğun yaratıcılığını ve kendini ifade etme hakkını kısıtladığından mümkün olduğunca kaçınılır.

Her oyun seansının ardından, terapist ile ebeveyn arasında değerlendirme seansları yapılır. Terapist, gözlemlediği çocuğun davranışları, söyledikleri ve duygusal tepkileri paylaşır. Siz ebeveyn olarak, oyun deneyiminiz hakkında sorular sorarsınız ve terapistten rehberlik alırsınız.

Filial terapinin süresi, çocuğun sorunun ciddiyet derecesi, yaşı ve aile dinamiklerine bağlı olarak değişiklik gösterir. Hafif davranış problemleri veya uyum sorunlarında 8-12 seans yeterli olabilir, ağır travma veya ilişki sorununun tedavisinde ise 20-40 seans veya daha fazla gerekebilir.

Örneğin, başarı kaygısı yaşayan veya okula uyum sorunları olan bir çocuk için 12-16 seans hedeflenirken davranış bozukluğu veya travma görmüş bir çocuk için 25-40 seans planlanabilir. Ortalama filial terapi programı 16-20 seans etrafında tasarlanır ve haftada 1-2 oturumla 4-5 ay sürmektedir.

Filial oyun terapisi seansı, genellikle 45-60 dakika arasında sürmektedir. Çocuğun oyuna girişi, duygularını ifade etmesi ve terapötik değişimin gerçekleşmesi için bu süre oldukça önemlidir. 30 dakikadan kısa seanslar, çocuğun oyuna tam olarak girmesine ve duygularını işlemesine izin vermeyebilir.

Ebeveyn ile yapılan değerlendirme ve rehberlik seansları ise 30-45 dakika arasında sürer. Terapist bu sürede, oyun seansında gözlediğini paylaşır, ebeveynin sorularını cevaplar ve bir sonraki oturuma hazırlık yapar. Seans süresi, çocuğun yaşına ve dikkati toplama becerisine göre de ayarlanabilir.

Filial oyun terapisi, geniş bir yaş grubuna uygulanabilmektedir. Çocuklara filial terapisi genellikle 3-12 yaş arası çocuklarla en etkili sonuç vermektedir. Bu yaş grubunda çocuklar, oyun aracılığıyla kendilerini ifade etmeye en yatkındırlar. Ergenlere filial terapisi de uygulanabilir ancak oyun türü ve seans formatı yaşa uygun şekilde ayarlanır.

Filial terapisi uygulandığı özel gruplar arasında hamileler (anneliğe hazırlık amacıyla), yaşlı bireyler (yaşam kalitesini arttırmak amacıyla) ve travma geçirmiş aileler yer almaktadır. Her grup için terapinin uygulanış şekli, hedef ve oyun seçimi farklılaştırılır.

Filial oyun terapisi, diğer terapi türlerinden temel olarak ebeveynin aktif rol alması ile ayrılır. Klasik oyun terapisinde çocuk, terapistle oynar ve terapist gözlem yapar. Filial terapisinde ise ebeveyn, çocuğun terapisti hâline gelir ve terapist, ebeveyne rehberlik yapan bir koç rolü üstlenir.

Bu yaklaşım, terapinin sadece seans sırasında değil, evde de devam etmesini sağlar ve aile bağını güçlendirir. Bilişsel davranışçı terapide problem-çözüm odaklı teknikler kullanılırken filial terapide duygusal bağlantı ve ilişki geliştirilmesi ön plandadır. Filial terapi, ebeveynin çocukla olan ilişkisini terapötik araç olarak kullanan benzersiz bir yaklaşımdır.