Bilimsel Kaynak:
Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Skinner, R., Martin, J., & Clubley, E. (2001). The Autism-Spectrum Quotient (AQ): Evidence from Asperger Syndrome/High-Functioning Autism, Males and Females, Scientists and Mathematicians.
Uyarı: Bu test yalnızca tarama amaçlıdır ve otizm spektrum bozukluğu tanısı koyamaz. Kesin sonuçlar için bir uzmana başvurun.
Otizm testi, otizm spektrum bozukluğunu erken dönemde tespit etmek için kullanılan çeşitli değerlendirme araçlarını içerir. Evde otizm testi seçenekleri, ailelerin çocuklarındaki belirtileri gözlemlemelerine yardımcı olurken, profesyonel değerlendirme için bir başlangıç noktası oluşturur. Yetişkin otizm testi, erişkin bireylerde otizm spektrum bozukluğunun değerlendirilmesi için özel olarak tasarlanmıştır. Otizm tarama testi 40 soru formatında hazırlanabileceği gibi, daha kısa versiyonları da mevcuttur. Otistik spektrum testi, farklı yaş grupları için uyarlanmış çeşitli formatlarda sunulmaktadır. 2 yaş döneminde uygulanan tarama araçları, erken müdahale için kritik öneme sahiptir. Nasıl yapılır sorusuna yanıt olarak, bu testler genellikle gözlem, anket ve yapılandırılmış değerlendirme yöntemlerini içerir. 2,5 yaş döneminde yapılan değerlendirmeler, gelişimsel gecikmelerin daha net görülebileceği bir dönemdir. Otistik miyim sorusunu soran kişiler için öz değerlendirme araçları bulunmaktadır. Online platformlar üzerinden erişilebilen testler, kolay ulaşım imkanı sağlar. 4 yaş döneminde otizm testleri, okul öncesi dönemde önemli bir değerlendirme fırsatı sunar. Otizm testleri arasında standardize edilmiş çeşitli araçlar bulunmaktadır. Atipik otizm testi, klasik otizm belirtilerinin tam olarak karşılanmadığı durumlarda kullanılır. Bebeklerde erken belirtiler için özel tarama araçları geliştirilmiştir. Anne karnında kesin bir teşhis mümkün olmasa da, genetik risk faktörleri değerlendirilebilir. Hamilelikte yapılan taramalar, risk grubunu belirlemeye yardımcı olabilir. Belirtileri tanımak için çeşitli kontrol listeleri ve gözlem formları kullanılır. Seviyeleri değerlendirmek amacıyla farklı şiddet derecelerini ölçen araçlar mevcuttur. Zeka testleri ile birlikte değerlendirilen otizm taramaları, daha kapsamlı bir profil çizer. BERA testi ve otizm arasındaki ilişki, işitme değerlendirmesi açısından önemlidir. CARS (Childhood Autism Rating Scale) yaygın kullanılan standardize bir araçtır. Gebelikte yapılan genetik danışmanlık, risk değerlendirmesi sağlar. 18 ay döneminde yapılan M-CHAT gibi tarama araçları oldukça etkilidir. Nedir sorusuna yanıt olarak, otizm spektrum bozukluğu nörogelişimsel bir durumdur. Nerede yapılır sorusunun cevabı, hastaneler, özel klinikler ve gelişim merkezleridir. Otizm testi var mı endişesi taşıyan aileler için çeşitli seçenekler bulunmaktadır. Yap komutu ile başlayan aramalar, test uygulaması isteyen kişileri işaret eder. Yetişkinler için özel olarak tasarlanmış AQ testi gibi araçlar mevcuttur. Çocuklarda farklı yaş gruplarına göre uyarlanmış testler kullanılır. Ücretsiz seçenekler arasında online tarama araçları ve devlet hastanelerindeki hizmetler yer alır. Çevrim içi platformlar, kolay erişim ve ön değerlendirme imkanı sunar.
Otizm spektrum testi çeşitli soru sayılarında hazırlanmış olup, her yaş grubu ve değerlendirme amacına göre farklı formatlar sunar. Kısa tarama testleri genellikle 10-20 soru arasında hazırlanırken, kapsamlı değerlendirmeler 40-100 soru içerebilir. M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers) 23 sorudan oluşan ve 16-30 ay arası çocuklar için tasarlanmış bir araçtır. CARS (Childhood Autism Rating Scale) 15 farklı alanda değerlendirme yapan bir ölçektir. AQ (Autism Quotient) testi yetişkinler için 50 sorudan oluşur ve otistik özellikler tarar. SCQ (Social Communication Questionnaire) 40 soruluk bir ebeveyn rapor formudur ve 4 yaş üzeri çocuklar için kullanılır. ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule) farklı modüllerde değişen sayıda aktivite içerir. ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised) yaklaşık 93 sorudan oluşan detaylı bir aile görüşmesidir. SRS (Social Responsiveness Scale) 65 maddeli bir değerlendirme ölçeğidir. ASAS (Australian Scale for Asperger's Syndrome) 25 maddeden oluşan bir tarama aracıdır. GARS (Gilliam Autism Rating Scale) 56 maddelik bir değerlendirme formudur. ABC (Autism Behavior Checklist) 57 davranış maddesini içeren bir kontrol listesidir. E-2 tarama testi 14 sorudan oluşan kısa bir değerlendirme aracıdır. CHAT (Checklist for Autism in Toddlers) 18 aylık bebekler için 14 soruluk bir tarama testidir. PDD-BI (Pervasive Developmental Disorders Behavior Inventory) 124 maddeli kapsamlı bir davranış envanteri. RAADS-R (Ritvo Autism Asperger Diagnostic Scale-Revised) yetişkinler için 80 soruluk detaylı bir değerlendirme aracıdır. CBCL (Child Behavior Checklist) 113 maddelik genel davranış değerlendirmesi yapar. TRF (Teacher Report Form) öğretmenler için hazırlanmış 113 maddelik formdur. YSR (Youth Self Report) 11-18 yaş arası gençler için 112 maddelik öz bildirim formudur. Bu testlerin soru sayıları, değerlendirme süresini ve derinliğini belirler. Kısa testler hızlı tarama amacıyla kullanılırken, uzun testler daha detaylı değerlendirme sağlar. Her testin kendine özgü güçlü yönleri ve kullanım alanları vardır. Soru sayısının artması her zaman daha iyi bir değerlendirme anlamına gelmez, önemli olan testin amacına uygun olmasıdır.
Yetişkinlerde otizm spektrum bozukluğunun değerlendirilmesi, çocukluk döneminden farklı yaklaşımlar gerektirir çünkü semptomlar zamanla maskelenmiş veya telafi edilmiş olabilir. AQ (Autism Quotient) testi, Simon Baron-Cohen tarafından geliştirilmiş ve yetişkinlerde otistik özellikler taramak için en yaygın kullanılan araçlardan biridir. Bu test, sosyal beceriler, dikkat değiştirme, detaylara dikkat, iletişim ve hayal gücü alanlarını değerlendirir. RAADS-R (Ritvo Autism Asperger Diagnostic Scale-Revised), yetişkinler için özel olarak tasarlanmış ve çocukluk dönemindeki belirtileri retrospektif olarak sorgulayan kapsamlı bir araçtır. EQ (Empathy Quotient) testi, empati becerilerini değerlendirerek otizm spektrumundaki bireylerin sosyal-duygusal profilini çıkarır. SQ (Systemizing Quotient) ise sistemleştirme eğilimlerini ölçer. CAT-Q (Camouflaging Autistic Traits Questionnaire), özellikle kadınlarda görülebilen maskeleme davranışlarını değerlendirir. ASAS (Australian Scale for Asperger's Syndrome) yetişkin formunda sosyal etkileşim, iletişim ve tekrarlayıcı davranışlar değerlendirilir. SRS-2 (Social Responsiveness Scale) yetişkin versiyonu, sosyal iletişim ve etkileşim becerilerini kapsamlı olarak değerlendirir. MIGDAS-2 (Monteiro Interview Guidelines for Diagnosing Asperger's Syndrome) özellikle yüksek işlevli otizm için tasarlanmış bir görüşme kılavuzudur. Ritvo-Freeman Real Life Rating Scale yetişkinlerin günlük yaşam becerilerini değerlendirir. Adult Asperger Assessment (AAA) kapsamlı klinik değerlendirme için kullanılan bir araçtır. DISCO (Diagnostic Interview for Social and Communication Disorders) yaşam boyu gelişim öyküsünü değerlendiren detaylı bir görüşme formatıdır. 3Di (Developmental, Dimensional and Diagnostic Interview) yetişkinlerde retrospektif değerlendirme yapar. ADIR (Adult Intelligence Scale) ile birlikte kullanılan otizm değerlendirmeleri, bilişsel profili de ortaya koyar. Sensory Profile yetişkin versiyonu, duyusal işleme özelliklerini değerlendirir. Executive Function assessments, yürütücü işlev becerilerindeki zorlukları ortaya koyar. Yetişkin testlerinde maskeleme, kompanzasyon ve öğrenilmiş sosyal beceriler göz önünde bulundurulmalıdır. Kadınlarda ve kızlarda otizm manifestasyonu erkeklerden farklı olabilir, bu nedenle cinsiyet spesifik değerlendirmeler önemlidir. Komorbid durumlar (anksiyete, depresyon, DIKKAT eksikliği) ile ayırıcı tanı yapılmalıdır. İş yerinde, ilişkilerde yaşanan zorluklar retrospektif olarak değerlendirilmelidir.
Evden ve online otizm testi seçenekleri, ailelerin ve bireylerin ilk değerlendirme aşamasında faydalanabilecekleri pratik araçlardır. M-CHAT-R/F (Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised with Follow-Up) online olarak ulaşılabilen ve ebeveynlerin doldurduğu 20 soruluk bir tarama aracıdır. İnternet tabanlı AQ testi, yetişkinlerin kendi kendilerine uygulayabilecekleri bir öz değerlendirme aracıdır. Online ASRS (Adult Self-Report Scale) formu, dikkat eksikliği ile birlikte görülebilen otistik özellikleri değerlendirir. Web tabanlı SPQ (Sensory Profile Questionnaire) duyusal işleme özelliklerini evden değerlendirme imkanı sunar. E-health platformlarında bulunan otizm tarama araçları, anında sonuç alabilme avantajı sağlar. Mobil aplikasyonlar aracılığıyla yapılan testler, kullanıcı dostu arayüzler sunar. Video tabanlı değerlendirmeler, çocukların doğal davranışlarını gözlemleme fırsatı verir. Telehealth hizmetleri kapsamında uzaktan yapılan değerlendirmeler, coğrafi kısıtlamaları ortadan kaldırır. Çevrim içi ebeveyn eğitim programları, otizm belirtilerini tanıma konusunda bilgi verir. Digital developmental diaries, gelişimsel kilometre taşlarını takip etme imkanı sağlar. Online sosyal iletişim kontrol listeleri, etkileşim becerilerini değerlendirir. Evde video kaydı yaparak davranış örnekleri toplama, uzmanların değerlendirmesine yardımcı olur. İnternet tabanlı dil gelişimi testleri, iletişim becerilerini ölçer. Online oyun tabanlı değerlendirmeler, çocukları doğal ortamlarında gözlemleme şansı verir. Sanal gerçeklik teknolojileri kullanılan sosyal beceri testleri geliştirilmektedir. Çevrim içi cognitive assessments, bilişsel profili ortaya koyar. Web-based questionnaires for comorbidities, eşlik eden durumları tarar. Uzaktan aile görüşmeleri, gelişim öyküsünü detaylı olarak alır. Online training modules, ebeveynlere gözlem becerisi kazandırır. Digital screening tools, erken belirtileri tespit etmeye yardımcı olur. Telemedicine consultations, uzman görüşü alma imkanı sağlar. Ancak evden yapılan testlerin sınırları olduğu unutulmamalıdır: klinik gözlem yapılamaz, çevresel faktörler kontrolsüzdür ve professional insight eksik kalabilir. Bu nedenle online testler sadece başlangıç değerlendirmesi olarak kullanılmalı, kesin tanı için mutlaka uzman değerlendirmesi alınmalıdır.
Otizm testi nasıl yapılır sorusunun cevabı, yaş grubuna, test türüne ve değerlendirme amacına göre değişiklik gösterir. İlk aşamada gelişimsel tarama, pediatrist veya aile hekimi tarafından rutin kontrollerle başlar. M-CHAT gibi tarama araçları, ebeveynlerin çocuklarının davranışlarını gözlemlemesi ve soruları yanıtlaması şeklinde uygulanır. Klinik değerlendirme süreci, çok disiplinli bir ekip yaklaşımı gerektirir: gelişimsel pediatrist, çocuk psikiyatristi, konuşma terapisti, ergoterapist ve psikolog. ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule) yapılandırılmış oyun ve aktiviteler aracılığıyla çocuğun sosyal iletişim becerilerini gözlemler. ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised) detaylı aile görüşmesi ile gelişim öyküsünü retrospektif olarak değerlendirir. Cognitive assessments (Wechsler scales, Stanford-Binet) bilişsel profili ortaya koyar. Language evaluations konuşma ve dil becerilerini kapsamlı olarak değerlendirir. Adaptive behavior scales günlük yaşam becerilerini ölçer. Sensory processing evaluations duyusal tepkileri ve işleme özelliklerini değerlendirir. Medical evaluations eşlik eden tıbbi durumları tarar: genetik testler, EEG, MRI gerekebilir. Behavioral observations doğal ortamlarda (ev, okul) yapılan gözlemleri içerir. Developmental history detaylı gelişim öyküsü alır: motor, dil, sosyal kilometretaşları. Family history otizm ve ilişkili durumların ailesel öyküsünü değerlendirir. School observations öğretmen raporları ve sınıf içi davranış gözlemleri. Peer interaction assessments akran ilişkilerini değerlendirir. Play assessments oyun becerilerini ve sembolik oyunu gözlemler. Communication samples spontan iletişim örnekleri toplar. Executive function tests planlama, organizasyon, esneklik becerilerini ölçer. Repetitive behavior inventories tekrarlayıcı davranış ve ilgileri listeler. Değerlendirme süreci genellikle 4-6 saat sürer ve birden fazla oturumda tamamlanır. Multidisciplinary team meeting ile tüm bulgular bir araya getirilerek tanı konulur. Differential diagnosis diğer gelişimsel durumlarla ayırıcı tanı yapılır. Report writing kapsamlı değerlendirme raporu hazırlanır. Follow-up recommendations tedavi ve müdahale önerileri verilir. Test öncesi preparation çocuk ve ailenin sürece hazırlanması önemlidir. Environmental considerations test ortamının çocuğa uygun düzenlenmesi gerekir.