Ölüm ve çocuk

Çocuğun ölümü anlayabilmesi için öncelikle 4 temel konuyu anlayabiliyor olması beklenir; *Kesinlik,  *Önlenemezlik, *Beden işlevlerinin sona ermesi, * Olağanlik. 

KESİNLİK; Ölümün geri dönüşü yoktur, kesindir. Ölen kişi tekrar hayata geri döndürülemez

ÖNLENEMEZLIK; Çocuklara kendileri de dahil bütün canlıların bir gün öleceğinin, ölümden kaçış olamayacağinin öğretilmesi gerekir. Okul öncesi dönemde çocuklar bunun önlenebilir bir şey olduğunu ve sadece başkalarının başına gelebileceğini düşünürler.

BEDEN İŞLEVLERİNIN SONA ERMESİ; Çocuk ölümle bütün beden işlevlerinin sona edeceğinin, hareketlerin, duyguların, düşüncelerin sona erdiğini bilmesi gerekir. Küçük yaşlarda çocuklar Ölümü uykuya benzer bir durum olarak düşünebilir.

OLAĞANLIK; Ölümün nedenleri açısından önemlidir.Çocuğun Ölümün sadece dış etkenlerden değil (kaza, cinayet, intihar gibi)  çoğunlukla yaşlılık, hastalık ve benzeri biyolojik nedenlerden kaynaklandığını anlamış olması gerekir.

Çocuklar sevdikleri birini yada yakından tanıdıkları birini kaybettiklerine çoğunlukla dışarıdan  etkilenmiyormuş gibi görünenler de aslında içlerinde büyük bir karmaşa yaşarlar.

REDDETMEK; Çocuk kaybettiği bir yakınını bir daha göremeyeceğini aklına getirmek istemez.O kişiyle bir daha bir araya geleceğinin hayalini kurar bu yönde oyunlar oynar yada öyküler  anlatır.

ÇOCUKLARDA YAS TEPKİLERİ

OFKE;  Çocuk yaşadığı olayın geri dönüşü olmadığını ve hayatının farklı bir şekilde yapilandiğini fark ettikten sonra hem duruma hem de kaybettiği kişiye karşı öfke duymaya başlar.

HÜZÜN; Çocuk kaybı icin büyük bir üzüntü duymaya baslar.Bu hüzün hem kaybettiği kişi için hem de kendinde yaşadığı eksiklik içindir.

ALIŞMA VE İLERİYE YÖNELME; Çocuk artık kaybını içine sığdırmış ve hayatının o kişi olmadan yapılandırmaya başlamıştır.Düşüncelwri daha çok geleceğe yöneliktir.

Çocukların bu evreleri aynı sıralamayla ve eşit sürelerde geçirebileceğini düşünmek pek doğru değildir. Bazı çocuklarin bu evrelerden çok çabuk geçebildikleri görülürken bazılarinin da bu evrelerden birinde daha uzun süre kalabildikleri hatta bazen geri dönüşler de yaşayabildikleri de görülmektedir.

Bazı çocuklar ölümden sonra hiç bir tepki göstermeyip etkilenmemiş giɓi görünselwr de aradan bir süre geçtikten sonra bu evreleri geçirmeye başlayabilirler. Yetişkinlere düşen  çocuklarını yakından izlemek ve ihtiyaç duyduğu anda onlara gereken desteği verebilmektir.

Çocuklar ölüm yaşadığında hem çevreye karşi, hem de ölen kişiye karşi öfke gösterip bağirabilir yada ağlayabilirler. Bazı çocuklar ise tamamen sessizleşip hiç bir şeye üzülmemiş gibi davranırlar.Boyle çocuklar çoğunlukla gözden kaçabilir ve gereken desteği almayabilirler.Yas sürecini gerektiği gibi geçirebilmesi için duygularını rahatlıkla ifade edebilecekleri ortamlar yaratılmalidir.

Öfkelenen çocuklar eğer çevrelerinden anlayişli ve sabirli, doğru tepkilerle karşılaşırlarsa, ağlamalarina, tutturmalarina, öfkelenmelerine bu süreç nedeniyle esnek davranilip izin verilirse cocuk  için daha  yararli olacaktir. Çocuğun doğal bir süreçten geçtiği etrafındaki kişiler tarafından bilinir ve dikkate alınırsa çocuğa en doğru destek verilebiliyor demektir.

6 yaşına kadar olan çocuklarda tıpkı çizgi filmlerdeki gibi tekrar canlanabilecegi düşüncesi görülebilmektedir. Daha çok uyku gibi algılanır.Üzüntü duysalar da bununla baş etmeleri yetişkinlerden daha kolaydır. Çocukların duygusal gelişim evreleri çocuktan çocuğa farklılık gösterdiğindenyaş aralıkları da oynayabilmektedir. Bazı çocuklar erken olgunlastiklarindan ölümü okul öncesi yaşta da anlayabilmektedirler. Çocuğun verdiği tepkiler gözlenerek içinde bulunduğu duygu durumu doğru şekilde anlasilabilir

Ergenlik insan yaşamının en önemli dönüm noktalarından biridir.Hormonlarin etkisinin arttığı bir dönem olan Ergenlik duygusal açıdan bir çok oynamaları yaşandığı bir dönemdir. Duygularını abartarak yaşayabildikleri gibi bir şey hissetmiyor hiç bir şeye aldırmıyor gibi görüneɓildikleri bir dönemdir. Bu Ergenlik özelliklerinden dolayı ölüme aldırmıyor yada herhangi bir yaş tepkisi göstermiyor sanmamak ve ergenleri asla ihmal etmemek gerekir. Yetişkinler gibi ölümü anlamakta oldukları bir yaştadılar.

Ŏlüm haberi vermek haberi verecek kişiler için de zordur. Bir çocuğa yakınının ölümü haber verilecekse bu ölümden mümkün olduğunca az etkilenmiş olan, duygusal açıdan dayanikli güçlü durabilecek ve çocuğun güvendiği bir kişi olmasında fayda vardır. Çocugun ölüm haberini aldıktan sonra gösterebileceği tepkileri öngörüp hazirlikli olmak gerekir. Ŏlüm haberinin duyulduğu fiziksel mekan her yaştaki insanlar için özel bir anlam taşıyan bir mekan olarak hafızalarda kalabilir. Bu nedenle eğer mümkünse açık havada aydınlık bir ortamda ve haberi duyduğunda rahatlıkla tepkilerini gösterebileceği bir ortamda verilmesi uygun olacaktır.