Psikoloğa Gitmem Gerektiğini Nasıl Anlarım?

Senin psikolojik destek almaya ihtiyacın olup olmadığını anlamak için, senin duygularının, davranışlarının ve fiziksel sağlığının son 2-4 hafta içinde ciddi değişimler gösterip göstermediğine bakmalısın. Eğer sürekli üzüntü, boşluk hissi, umut kaybı yaşıyorsan; yoğun kaygı, huzursuzluk ve rahatlanamama hissediyorsan; uyku ve iştah bozulmaları oluyorsa; bunlar psikolojik destek almanın zamanı geldiğini gösteriyor. Bu belirtiler, senin normal işlevselliğini etkiliyor, iş gücünü azaltıyor ve ilişkilerini bozuyorsa, mutlaka bir terapiste başvurmalısın.

Konsantrasyon problemi, hafıza zafiyeti, karar verememe gibi bilişsel değişimler de uyarı işaretidir. Eğer senin sosyal aktivitelerden, hobilerden uzaklaşıyorsan, insanlardan kaçıyorsan, bu da izolasyon belirtisidir. Öz-yaralanma düşünceleri, kendine zarar verme davranışları veya intihar düşünceleri ortaya çıkmışsa, bu durum acil terapötik müdahale gerektiriyor. Bu belirtilerin birkaçını bir arada yaşıyorsan, psikologa gitme zamanı kesinlikle gelmiştir.

Psikolojik sorunlar, genellikle bedeninde fiziksel semptomlar olarak kendini gösterir. Açıklanamayan baş ağrısı, migren, göğüs ağrısı, nefes darlığı, kalp çarpıntısı hissediyorsan ve fiziksel testlerin normal çıktıysa, bunlar psikosomatik semptom olabilir. Sürekli yorgunluk, enerji kaybı, cinsiyetine özgü sorunlar (cinsel istek kaybı, menstrüal düzensizlik) da ruh sağlığının etkilendiğini gösterebiliyor.

Senin mide ağrısı, hazımsızlık, diyare, konstipasyon gibi sindirim sorunları varsa, stres ve anksiyete bunun arkasında olabilir. Kas gerilimi, boyun ağrısı, sırt ağrısı özellikle stres dönemlerinde başlayan problemler, psikolojik baskının fiziksel yansımasıdır. Doktor muayenesinden sonra hiçbir fiziksel neden bulunmazsa, psikologa gitmek çok akılcı bir karar olacaktır. Beden ve zihin birlikte çalışır; birini iyileştirmek, diğerini de iyileştirmenize yardımcı olur.

Normal endişe, senin için yaşamın doğal bir parçasıdır. Ancak, yoğun, kontrol edilemeyen, sürekli kaygı psikolojik destek almanın işareti olur. Eğer senin kalp hızı artıyor, ellerin titriyor, terliyorsan; nefes almakta zorluk çekiyorsan; en ufak şeyden dehşete kapılıyorsan; bunlar kaygı bozukluğunun belirtileridir. Kaygın senin günlük yaşamını (işe gitme, arkadaşlar görmek, başını yastığa koymak) engelliyorsa, mutlaka terapiste başvurmalısın.

Panik ataklar (ani, çoğunlukla nedensiz korku nöbetleri), sosyal durumlarda aşırı korku, belirli nesnelere veya durumlara karşı irrasyonel korkular (fobiler) da uyarı işaretleridir. Eğer senin kaygını yönetmek için alkol, uyuşturucu veya benzodiazepine başvuruyorsan, profesyonel yardım almak daha da ön plandır. Kaygı bozukluğu çok tedavi edilebilir bir durumdur; erken müdahale, iyileşme sürecini hızlandırır.

Normal üzüntü, zamanla geçer; depresyon, geçmez—aksine, artar. Eğer senin 2 hafta veya daha uzun süre her gün çoğu zaman üzüntü hissetme, her şeyde zevk kaybı, ümitsizlik yaşıyorsan, bu klinik depresyon olabilir. Depresyon belirtileri arasında uyku sorunları (uyku fazlalığı veya azlığı), iştah değişiklikleri, seks dürtüsü kaybı, hareketlerde yavaşlama veya huzursuzluk sayılır. Senin kişisel bakımdan kaçma, giyinmeye veya yıkanmaya karşı isteksizlik görülüyorsa, bu ciddi bir depresyon belirtisidir.

Öz-suçluluk, değersizlik hissi, yapabileceklerinin olmadığını düşünme depresyonun zihinsel boyutudur. Eğer senin hayattan kopmuş gibi hissetme, kararları verememe, konsantrasyon sorunları varsa; özellikle intihar düşünceleri veya ölümü düşünme başlamışsa, bu acil profesyonel müdahale gerektiğini gösterir. Depresyon tedavi edilebilir—terapi, ilaç veya her ikisinin kombinasyonu çok etkilidir. Erken müdahale, hayat kurtarır.

Eğer senin geçmiş bir olayı (kazaya, şiddete, kaybına, istismarına) düşündükçe aşırı korku, öfke veya tavır değişimi yaşıyorsan; o olayı hatırlatan uyarıcılardan (sesler, kokular, yerler) kaçıyorsan; aniden o anı yaşadığınızı hissettiren flashback veya kabus görüyorsan, bunlar Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) belirtileridir. Travmatik olayın üzerinden aylar veya yıllar geçmiş olsa bile, henüz işlenmediyse, terapi çok etkilidir.

Uyuşmaz duygulanım (emosyonel torpor), insanlardan uzaklaşma, hypervigilance (aşırı ihtiyatlılık, tehlike taraması) travmanın diğer belirtileridir. Eğer senin müdür başında, uyuşturucu, alkol ve diğer bağımlılıklar başlamışsa, bunlar travmanın kopyalaşma mekanizmasıdır. Travma terapisi (EMDR, BDT, somatic therapy gibi) bu belirtileri etkili bir şekilde tedavi edebiliyor. Geçmiş senini tutsak tutmaya devam ediyorsa, psikologa gitmek senin özgürlüğüne yolunur.

Senin tüm ilişkilerinde kronik sorunlar yaşıyorsan; sabit olarak partnerinizle çatışmalar, iletişim kopuşu, saygısızlık oluyorsa; sürekli tartışan çiftler psikologa (çift terapist) gitmesi mutlaka tavsiye edilir. Yalnızlık hissi, insanlarla bağlantı kuramama, sosyal ortamlarda aşırı kaygı belirtileri varsa, sosyal anksiyete veya sosyal bağlantı sorunu olabilir. Eğer senin çoğu arkadaşlıktan uzaklaştığını, insanlarla vakit geçirmeyi zorla hissettiğini görüyorsan, bunlar depresyon veya sosyal anksiyete belirtileri olabilir.

Evlilik krizleri, boşanma süreci, aile problemleri gibi ciddi stres kaynakları senini çok etkilediyse, terapist bu geçiş dönemini yönetmende çok yardımcı olabilir. Ailende ölüm, ayrılık, işten çıkarılma gibi büyük kayıplar yaşadıysan, bunu işleme adımında profesyonel destek almak sensible bir seçim. İlişkilerdeki örüntüleri anlamak, iletişim becerilerini geliştirmek terapinin temel hedefleridir.

Eğer senin alkol, uyuşturucu veya ilaç kullanımı arttıysa; kontrol edemediğin harcamalar (alışveriş bağımlılığı), kumar, cinsellik yapıyorsan; bunlar psikolojik sıkıntının işaretleridir. Davranış kontrolü kaybı, dürtü kontrol edememe, genellikle kaygı veya depresyonu bastırmaya çalışırken ortaya çıkar. Eğer senin kendine zarar verme davranışları (kendi kendine çizme, yanma, vurma) başlamışsa, acil psikolojik destek gereklidir.

Beslenme sorunları (aşırı yeme, yememe, binge eating), kişisel bakımdan tamamen kaçınma, uyku düzeninin çökmesi (uykusuzluk veya aşırı uyku) da davranışsal değişimlerdir. Evden çıkmama, okuldan veya işten kaçma, sorumlulukları ihmal etme gibi sosyal çekilme davranışları, ciddi depresyon veya diğer bozuklukların işareti. Bu davranışları kontrol edemiyorsan, mutlaka profesyonel yardım almak gerekli.

Her insan yaşamında zor dönemler yaşar—işini kaybetme, sağlık sorunları, ilişki bitişi, ölüm, ev değişimi. Senin bu stres faktörlerini normal başa çıkma yollarıyla (spor, arkadaşlar, aile desteği) yönetebiliyorsan, terapiye ihtiyacın olmayabilir. Ancak, eğer senin bu zorlukların altında ezildiğini hissediyorsan, yapabileceklerini bulabilmek imkansız görülüyorsa, terapist seniye pratik ve duygusal destek sağlayabilir.

Sendrome senin başa çıkma becerileri yetersiz kalıyorsa (örneğin, sorunları çözmek, duygularını ifade etmek, sınırlar koymak), terapist seni bu beceriler geliştirmede rehberlik eder. Çok sayıda stres faktörü birden oluyorsa (işi kaybetme + ilişki bitişi + sağlık sorunu), profesyonel yardım almak seniy kendini etiştirme ve dirençli kalmanı sağlar. Stres yönetimi bir beceridir; terapist seniye bu beceriyi öğretebilir.

Bazı insanlar, kendilerinin neden bu kadar olumsuz davrandığını veya neden bazı kalıpları tekrar tekrar yaşadığını anlamakta zorlanırlar. Eğer senin neden insanlarla çatışma yaşadığını bilemiyorsan; neden aynı hataları tekrar tekrar yapıyorsan; neden başarılı ilişkiler kuramıyorsan, bu duygusal zeka ve benlik bilinci eksikliğinin işareti olabilir. Terapist, seniye bu kalıpları görmekte ve anlattığında yardımcı olur.

Kimliğini bulmakta zorluk (özellikle gençlerde), değer yargılarını belirleme konusunda çelişki, hayat amacını bulamamak gibi varoluşçu konular da terapistin çalışma alanıdır. Eğer senin özgürlüğünü hissedememek, hayatın kontrolüne sahip olmamak hissi varsa, terapist seniy benlik bilincini güçlendirmeyi, kişisel değerlerini tanımlamayı ve daha anlamlı bir hayat kurmasını destekleyebilir. Bu konulardaki çalışma, senin yaşam kalitesini radikal şekilde artırabilir.

Eğer yukarda açıklanan belirtilerden birkaçını kendinde görüyorsan, psikologa gitme zamanı gelmiş demektir. Bunun bir zayıflık olmadığını hatırla—aksine, seniy sağlığına yatırım yapman akıllıca bir karardır. Başlamak için ilk adım, benim şehrimde bir terapisti bulmak olmalı. Bunu yapabilmek için online platformlara (1001Terapist, Mindigo, Ruh Danışmanı) giderek terapist arar; aile hekimine referrin talep edebilirsin; veya devlet hastanesi psikoloji kliniğine başvurabilirsin.

İlk seansında terapisle uyum gözlemle. Rahat hissettin, anlaşıldığını hissettin, sana değer veriliyor gibi geldi mi? Eğer evet diyorsan, bu terapistle devam et. Hayır diyorsan, başka terapist dene. Yalnız, çok belirli sorunlar olup olmadığını anlayabilmek için en az 3-4 seans gerekli—hemen karar verme. Psikologa gitme karar senin için en iyi karardır; hayatını değiştirebilir. Başla, yolda kalman için birinin olacağı hissini yaşa.