Gestalt Terapi Nedir?

Gestalt terapi nedir sorusunun cevabı, bireyin burada ve şimdi (“here and now”) anında ne hissettiğine, düşündüğüne ve yaşadığına odaklanan, bütüncül bir psikolojik yaklaşımdır. “Gestalt” kelimesi Almancada “bütün”, “form” veya “şekil” anlamına gelir. Gestalt terapisinde amaç, bireyin kendini farkındalıkla tanıması, kendi potansiyelini keşfetmesi ve yaşamıyla daha uyumlu bir şekilde ilişki kurmasıdır.

Siz gestalt terapiye başladığınızda, geçmişteki travmaları veya geleceğe dair endişeleri değil, bu an içinde yaşadığınız gerçek deneyimi keşfetmeye davet edilirsiniz. Gestalt yaklaşımında, her bireyin kendi içinde iyileşme ve büyüme potansiyeli vardır. terapist bu potansiyeli açığa çıkarmakta bir katalist görevini üstlenir. Gestalt terapisinin temeli, bireyin farkındalık ve sorumluluk alması üzerine inşa edilmiştir.

Gestalt terapinin tarihi, 1940'lar ve 1950'li yıllara dayanmaktadır. Fritz Perls ve eşi Laura Perls, Alman Gestalt psikolojisinin prensiplerinden yararlanarak, yeni bir terapi yaklaşımı geliştirmişlerdir. Başlangıçta psikiyatrist olarak çalışan Fritz Perls, Freud'un psikanalitik yaklaşımıyla ilgili sınırlamalar hissetmiş ve daha yaşam odaklı, farkındalığa dayalı bir terapi yöntemi aramıştır.

1950'lerde Perls, New York'ta “Gestalt Terapi Enstitüsü” kurmuş ve burada yeni terapötik teknikleri geliştirmiştir. 1960'larda, özellikle Kaliforniya'daki Esalen Enstitüsünde çalışmaları sayesinde, gestalt terapi popülarite kazanmış ve bugün dünya çapında birçok ülkede uygulanmaktadır. Gestalt terapi, insancı psikoloji akımının önemli bir dalı olarak kabul edilir.

Fritz Solomon Perls (1893-1970), Gestalt terapinin yaratıcısı ve öncüsüdür. Almanya'da doğan Perls, başlangıçta psikiyatrist olarak eğitim almış, daha sonra Freud'un psikanaliz yöntemi hakkında bilgi sahibi olmuştur. Ancak Perls, Freud'un geçmişe çok odaklanmasından ve bireysel sorumluluğun eksikliğinden hoşnut değildi.

Fritz Perls, Alman Gestalt psikolojisinin kavramlarını psikoterapiye uyarlayarak, bireyin burada ve şimdi anında yaşadığı deneyime odaklanan yeni bir yaklaşım ortaya koymaktadır. Perls'ün en ünlü sözlerinden biri: “Farkındalık, kendiliğinden düzeltir” dir. Gestalt terapisinin temel prensipleri olan “kontakt” (gerçek ilişki), “farkındalık” ve “sorumluluk” Perls tarafından ortaya konmuştur.

Gestalt terapisinin temel amacı, bireyin kendisini tam olarak farkında ve sorumluluk sahibi olduğunu hissetmesini sağlamaktır. Terapiden beklenen sonuç, kişinin kendini ve diğerlerini daha iyi anlaması, yaşamda daha bilinçli ve özgür seçimler yapması, ve kendisinin değişimi yaratabileceğini keşfetmesidir.

Gestalt terapinin odak noktası, bireyin iç deneyimine, duygularına ve fiziksel tepkilerine yöneliktir. Terapist, “Ne hissediyorsun?”, “Vücut bölgelerinde ne fark ediyorsun?”, “Şu an ne yaşıyorsun?” gibi sorular yöneltir. Bu sorularla, bireyin kendiliğinde işleyen bilinç dışı süreçleri farkında hâle getirilir ve değişim başlar.

Gestalt terapisinin en büyük avantajlarından biri, kısa süreli ve hızlı sonuç veren bir yaklaşım olmasıdır. Geçmişteki travmatik olayları ayrıntılı şekilde analiz etmek yerine mevcut an içinde yaşanan duygular ve farkındalık üzerine çalışıldığı için bireyler hızlı bir şekilde değişim yaşayabilirler.

Ayrıca gestalt terapi, bireyin kendisinin iyileşme potansiyelini keşfetmesine ve kendi sorumluluk almasını sağlar. terapist doğrudan tavsiye vermek yerine, bireyi kendi içinde bulunan cevapları bulmasına rehberlik eder. Bu da bireyin öz güven ve özerklik duygusunu artırır. Gestalt terapi, yaşam kalitesini artırmak, ilişkileri geliştirmek ve kişisel büyümeyi hızlandırmak için oldukça etkilidir.

Gestalt terapi ile Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Farkı: BDT, düşünceler ve davranışlar arasındaki ilişkiye odaklanırken, gestalt terapi duygusal deneyim ve farkındalığa odaklanır. BDT daha yapılandırılmış ve problem çözüm odaklı iken gestalt terapi daha deneyimsel ve ilişkisel yaklaşımdır.

Gestalt terapi ile Psikanaliz Farkı: Psikanaliz geçmişteki bilinçdışı çatışmaları analiz ederken gestalt terapi “burada ve şimdi” anında yaşanan deneyime odaklanır. Psikanaliz uzun süreli ve derinlemesine araştırma yaparken, gestalt terapi daha yüzeysel ancak etkili bir yaklaşımdır. Gestalt terapide terapist-danışman ilişkisi psikanaliz kadar katı değildir ve daha samimi bir konuşma tarzı vardır.

Gestalt terapinin temel görüşlerinden biri Bütüncüllük (Holism)‘tür. Bireyi, sadece fiziksel, zihinsel veya duygusal boyutlar olarak değil, bu unsurların tümünü kapsayan bir bütün olarak görür. İkinci temel görüş, ”Burada ve Şimdi” (Here and Now) prensipidir. Geçmiş ve gelecek önemli olsa da, gerçek yaşam ve değişim ancak şu an içinde gerçekleşebilir.

Üçüncü görüş, “Kişisel Sorumluluk” dur. Her birey, kendi yaşamından sorumludur ve kendi seçimlerini yapabilme gücüne sahiptir. Dördüncü görüş ise ”kontakt” (Gerçek ilişki)’tır. Bireyin kendisiyle, diğerleriyle ve çevresinin gerçek ilişki kurması psikolojik sağlık için gereklidir.

Gestalt terapinin temel ilkeleri, terapinin ve kişisel gelişimin temeli oluşturur.

Farkındalık İlkesi: Bireyin kendini, duygularını ve davranışlarını bilinçli olarak gözlemleme yeteneği.

Sorumluluk İlkesi: Her bireyin kendi yaşamından sorumlu olduğu ve değişim yapabileceği.

Kontak İlkesi: Gerçek, açık ve dürüst ilişki kurma.

Deneyimsellik İlkesi: Entelektüel bilgiden ziyade, yaşadığınız deneyimin gerçeği.

Organizmik Denge İlkesi: İnsan, yaşamı boyunca dengeleri kurmaya ve çatışmaları çözmeye çalışan dinamik bir sistemdir.

Gestalt Biçim İlkesi: Birey, yaşamında çeşitli şekiller (gestaltlar) oluşturur ve bunların farkına varması gelişim sağlar.

Gestalt terapisinde kullanılan teknikler, bireyin farkındalığını artırmak ve yaşadığı çatışmaları çözmek için tasarlanmıştır.

Burada ve Şimdi Teknikleri: Şu an ne hissediyorsun?, vücutunun hangi bölgesi gerilmiş? sorularıyla birey, şimdiki deneyimine yönlendirilir.

Duyarlılık Farkındalık Teknikleri: Birey, beş duyu kullanarak çevreyi ve kendi cisimselbir'ini farkına varır.

Fantezi ve İmgeleme Teknikleri: Eğer duvarı yıkabilseydin ne olurdu?, Bu duyguyu şekillendirir misin? gibi sorularla yaratıcılık ve farkındalık arttırılır.

İki Sandalye Tekniği (Empty Chair): Bireyin iki sandalyenin arasında oturduğu ve başka bir sandalyedeki hayali kişi veya nesnelerle konuştuğu bir tekniktir. Örneğin, çıkmazda olan biri, diyalog kurarak iç çatışmasını çözer.

Exaggeration (Abartma) Tekniği: Birey, bir duyguyu veya davranışı kasıtlı olarak abartarak, bunun altında yatan gerçek anlamını keşfeder.

Ters Rol Alma Tekniği: Bireyin, kişilerarası çatışmada karşı tarafın rolünü üstlenmesi, durumu daha iyi anlamasını sağlar.

Fiziksel Farkındalık Tekniği: Birey, vücutundaki gerginlikleri, sıkıntıları ve rahatlıkları gözlemleyerek, duygusal durumunun fiziksel yansımalarını keşfeder.

Gestalt terapisinin uygulanması, terapist-danışman arasında samimi ve eşit bir ilişki kurulmasıyla başlar. terapist, danışmanın “burada ve şimdi” anında ne yaşadığını keşfetmeye davet eder. İlk seans, genellikle danışmanın yaşadığı sorunları dinlemekle başlayıp hızlıca mevcut deneyime yönelir.

Terapist, danışmanın söylediklerine değil; hareketlerine, sesinin tonuna, yüz ifadesine ve vücut diline dikkat eder. “Şu an ne hissediyorsun?”, “Bu duyguyu nerede hissediyorsun?” gibi sorular yöneltir. Danışman, terapist tarafından rehber edilerek, kendi içindeki cevapları bulur ve sorunun çözümüne kendisi varır.

Online gestalt terapisi, yüz-yüze terapiye benzer şekilde uygulanabilir. Video konferans platformları (Zoom, Skype) üzerinden danışman ve terapist, birebir oturumlar gerçekleştirir. Terapist, danışmanın yüz ifadesi, vücut dili ve sesinin tonundan önemli bilgiler alır.

Online ortamda, bazı teknikler biraz farklı uygulanabilir. Örneğin, “iki sandalye tekniği” danışmanın kendi ortamında adaptasyonlarla uygulanabilir. Online gestalt terapisinin avantajı, bireyin rahat ortamında tedavi olmasıdır. Ancak fiziksel dokunuş gibi bazı terapötik araçlar kullanılamayabilir.

Gestalt yaşam döngüsü (Organismic Self-Regulation), bireyin yaşam boyunca geçtiği dönemleri ve bu dönemlerde yaşadığı gelişimleri tanımlar. Yaşam döngüsü, doğumdan başlayarak ölüme kadar uzanır. Her dönem, kendisine özgü görevler, zorluklar ve fırsatlar taşır.

Gestalt yaklaşımında, terapist danışmanı, yaşam döngüsü içinde kendi konumunu farkında etmesine yardımcı olur. Danışman, geçmiş dönemlerindeki tamamlanmamış işleri farkına varır ve bunları çözer. Şimdiki dönemindeki görevine odaklanır ve gelecek dönemlerine daha bilinçli şekilde hazırlanır.

Gestalt terapisi, neredeyse her yaş grubuna ve çeşitli durumlara uygulanabilir. Yetişkinlerden başlayarak çocuklara, ergenlere ve yaşlılara kadar gestalt terapisinin çeşitli uyarlamaları yapılır. Bireysel sorunlardan tutun, çiftlerdeki ilişki sorunları, aile sorunları ve grup dinamikleriyle ilgili konularda gestalt yaklaşımı kullanılabilir.

Özellikle kendisini anlamak isteyen, kişisel gelişim amacıyla terapiye başlayan, karar vermekte zorlanan ve ilişkilerinde sorun yaşayan bireylere gestalt terapi oldukça uygun bir yöntemdir. Ayrıca, yaratıcılığını geliştirmek, yaşam amaçlarını bulmak ve psikolojik iyilik halini artırmak isteyenler için de gestalt terapisinden yararlanabilir.

Gestalt terapisi, anksiyete ve kaygı bozuklukları, depresyon, düşük öz güven ve kimlik sorunları, kişilerarası ilişki sorunları, kararlılık eksikliği ve yaşamın anlamını bulma konularında etkili bir şekilde uygulanır. Ayrıca, travma sonrası stres bozukluğu, öfke yönetimi, bağımlılık sorunları ve yaşam değişimleriyle başa çıkma gibi konularda da gestalt terapi faydalı olabilir.

İşyerinde yaşanan stres, evlilik sorunları, aile çatışmaları ve sosyal kaygı gibi durumlarda danışanlar gestalt terapisinden yararlanabilir. Gestalt yaklaşımının temel avantajı, her durumda bireyin kendi içindeki kaynakları etkinleştirerek çözüm bulmasını sağlaması ve kişisel sorumluluk almayı teşvik etmesidir.

Çocuklara gestalt terapisi uygulanırken terapist oyun, sanat ve hareket gibi aracılar kullanır. Çocuğun dil yeteneği sınırlı olduğu için deneyimsel etkinlikler (resim, kil şekillendirme, dramatizasyon) yoluyla farkındalık arttırılır. Terapist, çocuğun “burada ve şimdi” anında ne yaşadığını gözlemler ve onunla konuşur.

Ergenlere gestalt terapisi uygulanırken daha direktif bir yaklaşım kullanılabilir. Ergenler, kendi kimliğini ve yaşam amacını keşfetme konusunda çalışmak ister. Gestalt terapi, ergenin kendisini anlaması, arkadaş çevresinde konumunu farkında olması ve geleceğe dair kararlar almasında oldukça yardımcı olur.

Hamilelere gestalt terapisi uygulanırken gebelik döneminin özel koşulları dikkate alınır. Hamile kadın, yaşadığı fiziksel ve emosyonel değişimleri keşfeder, annelik kaygılarını ifade eder ve kendisiyle yeniden tanışır. Terapist, hamilenin bu dönemde ne hissettiğini, bebeğine karşı tutumunu ve ebeveynlik rolüne hazırlanışını farkına varmasına yardımcı olur.

Gestalt terapi, hamilelerin kendilerini kabul etmelerini, fiziksel değişimlerle barışmalarını ve pozitif annelik bağı oluşturmalarını sağlar. Ayrıca, gebelik ile ilgili özel kaygıların, doğum korku ve endişelerin adım adım işlenmesi mümkündür. Hamilelik döneminde gestalt terapinin uygulanması, doğum öncesi ve sonrası psikolojik iyilik hâlini artırır.

Yaşlılara gestalt terapisi uygulanırken, yaşam gözden geçirmesi (Life review) tekniği kullanılabilir. Yaşlı birey, yaşamında neler başardığını, nelerden pişman olduğunu ve geleceğe dair neler istediğini keşfeder. Gestalt terapi, yaşlının tamamlanmamış işleriyle yüzleşmesini, geçmiş hüzünleri işlemesini ve hayatının anlamını yeniden inşa etmesini sağlar.

Yaşlılık döneminde gestalt terapisi, sosyal izolasyon, yalnızlık ve anlam kaybından kurtulmaya yardımcı olur. Yaşlı bireyler, yaşamları üzerinde kontrol sahibi olduklarını ve değişim yapabileceklerini farkına varır. Gestalt yaklaşımı, yaşlılık döneminde de yaşamın anlamını ve tadını yeniden keşfetmeyi sağlar.

Gestalt terapisi tamamlandıktan sonra, danışman almış olduğu farkındalığı ve değişimleri günlük yaşamda uygulamaya devam etmelidir. Terapist, danışmana ödev veya pratik egzersizler önerebilir. Örneğin, “Bugün ne hissettin? Vücudundaki değişiklikleri fark ettin mi?” gibi sorularla günlük farkındalık pratikleri yapılabilir.

Terapiden sonra, danışman yaşamında değişim gözlemleyebilir. Duygu yönetimi iyileşir, ilişkileri daha sağlıklı hâle gelir, karar verme becerisi artar ve yaşam kalitesi yükselir. Bazı danışanlar, belirli dönemlerde veya zor dönemlerde check-up seansları almayı tercih edebilirler. Terapiden aldığı araçları ve farkındalık pratiklerini sürdürmek, kazanılan değişimlerin kalıcı olmasını sağlar.