Karmaşık Travma Sonrası Stres Bozukluğu (KTSSB): Ruhun Derin Yaraları ve İyileşme

Hayatında "büyük" bir felaket (kaza, savaş, doğal afet) olmamasına rağmen, kendini sürekli tetikte, değersiz ve güvensiz mi hissediyorsun? Belki de yaşadığın şey, tek bir büyük olay değil, binlerce küçük yaralanmanın birikimidir.

Karmaşık Travma Sonrası Stres Bozukluğu (KTSSB), kişinin kaçmasının mümkün olmadığı, uzun süre devam eden travmatik durumlara (çocuklukta ihmal, narsistik ebeveyn, aile içi şiddet veya esaret) maruz kalması sonucu oluşur. Ruh, bu süreklilik karşısında hayatta kalmak için şekil değiştirir.

TSSB (Travma Sonrası Stres Bozukluğu) genellikle tek bir olaya (örneğin bir trafik kazası) bağlıdır. Kişi o ana dair görsel flashbackler yaşar. KTSSB ise "tekrarlayan" travmadır.

KTSSB'de kişi sadece korku hissetmez; aynı zamanda kimliğinin hasar gördüğünü, temelden "bozuk" veya "yanlış" olduğunu hisseder. TSSB bir kemik kırığıysa, KTSSB kemiklerin yanlış kaynaması ve tüm iskelet yapısının buna göre şekillenmesidir.

KTSSB'nin en belirgin ve kafa karıştırıcı belirtisi duygusal flashback'tir. Klasik TSSB'deki gibi gözünün önüne o anın görüntüsü gelmez. Bunun yerine, birdenbire çocukluğundaki o çaresiz, korkmuş veya utanç dolu hislerin yoğunluğu üzerine çöker.

Bugün patronun sana hafifçe kaşını çattığında, bir anda kendini 5 yaşında, babasından azar işiten o küçük, savunmasız çocuk gibi hissedersin. Olay küçük ama duygu devasadır; çünkü o anı değil, geçmişi yaşıyorsundur.

Sağlıklı utanç, "Bir hata yaptım" dedirtir. KTSSB'deki zehirli utanç ise "Ben hatayım" dedirtir. Kişi, sevilmeye layık olmadığına, kusurlu olduğuna dair derin bir inanç taşır.

Bu utanç duygusu, kişinin sürekli özür dilemesine, kendini sabote etmesine veya ilişkilerde en ufak bir sorunda hemen kendini suçlamasına neden olur. İçindeki o acımasız eleştirmen (Inner Critic) asla susmaz.

KTSSB neden olur sorusunun cevabı genellikle erken çocukluk dönemindedir. İhtiyaçları görülmeyen, duygusal olarak ihmal edilen veya aşağılanan çocuklar, bu durumu normalleştirerek büyürler.

Ayrıca yetişkinlikte uzun süreli narsistik bir ilişkiye maruz kalmak, partner tarafından sürekli manipüle edilmek (gaslighting) de KTSSB geliştirebilir. Güvenli bir sığınağın olmaması, sinir sistemini kalıcı bir alarm durumunda kilitler.

KTSSB yaşayan bireyler için duygular, yönetilmesi zor vahşi atlar gibidir. Küçük bir üzüntü derin bir depresyona, ufak bir öfke büyük bir patlamaya dönüşebilir.

Duygusal "derileri" çok incedir. Stresle başa çıkmakta zorlanırlar ve sakinleşmeleri (regülasyon) çok uzun zaman alır. Bu yüzden bazen "Borderline" (Sınırda) kişilik bozukluğu ile karıştırılabilirler.

"İnsanlar tehlikelidir." Bu, KTSSB'li bireyin bilinçaltı kodudur. Ya tamamen izole olup insanlardan kaçarlar ya da tam tersi, onları kurtaracak birini arayarak bağımlı ilişkilere çekilirler (Fawn response - Yaranma tepkisi).

Yakınlık kurmak korkutucudur çünkü yakınlık, geçmişte "yaralanmak" anlamına gelmiştir. Birinin onlara iyi davranması bile şüphe uyandırabilir ve "Acaba benden ne istiyor?" sorusunu tetikler.

Ruhun taşıyamadığını beden taşır. KTSSB hastalarında açıklanamayan kronik ağrılar, fibromiyalji, migren, mide-bağırsak sorunları ve otoimmün hastalıklar sık görülür.

Vücut sürekli "savaş ya da kaç" modunda olduğu için bağışıklık sistemi zayıflar ve kaslar kronik olarak gergindir (zırhlanma). İyileşme, sadece zihni değil bedeni de kapsamalıdır.

İyileşmek mümkündür ama zaman alır. Süreç, yaşanmamış çocukluğun yasını tutmakla başlar. Kişi, içindeki yaralı çocuğa şefkat göstermeyi öğrenir (Reparenting - Yeniden Ebeveynlik).

Terapide amaç, duygusal flashbackleri tanımak, o anın geçmişe ait olduğunu fark etmek ve bugüne dönmektir. Pete Walker'ın dediği gibi: "Artık o evde değilsin, artık tehlikede değilsin."

Konuşma terapilerinin yanı sıra, travmanın bedenden atılmasını sağlayan EMDR ve Somatik Deneyimleme çok etkilidir. Ayrıca İçsel Aile Sistemleri (IFS) terapisi, yaralı parçalarla iletişim kurmayı sağlar.

Pete Walker'ın "Karmaşık TSSB: Hayatta Kalmaktan Yaşamaya" kitabı, bu konuda yazılmış en kapsamlı rehberdir. Kendinizi anlamak için bu kitabı mutlaka okuyun.