Travma Nedir?

Günlük dilde her üzücü olaya "travma" desek de, psikolojideki tanımı daha derindir. Travma ne demek? Travma, kişinin başa çıkma kapasitesini aşan, sinir sistemini altüst eden ve güvenlik algısını parçalayan herhangi bir olay veya durumdur.

Önemli olan olayın büyüklüğü değil, sizin onu nasıl deneyimlediğinizdir. Sizi çaresiz, dehşet içinde ve yapayalnız hissettiren her şey travmatiktir. Yani travma, dışarıdaki olaydan ziyade, o olayın içinizde yarattığı depremdir.

Uzmanlar travmaları ikiye ayırır. Büyük T Travmalar; doğal afetler, kazalar, savaş veya cinsel saldırı gibi hayati tehlike içeren, herkesin travmatik kabul edeceği olaylardır.

Ancak bir de Küçük t Travmalar vardır ki bunlar en az diğerleri kadar yaralayıcıdır. İhmal edilmek, akran zorbalığı, sürekli eleştirilmek veya boşanma gibi süreklilik arz eden duygusal yaralanmalardır. Küçük t'ler birikerek kişinin benlik algısını zedeler.

Travmatik bir olay yaşandığında beyin "Savaş, Kaç ya da Don" tepkisi verir. Beynin alarm merkezi (Amigdala) tehlike çanlarını çalar ve mantıklı düşünen bölge (Prefrontal Korteks) devre dışı kalır.

Normalde anılar işlenip arşivlenirken, travmatik anı işlenemez ve beynin canlı belleğinde "donmuş" olarak kalır. Bu yüzden olay yıllar önce bitmiş olsa bile, beyin hala tehlike devam ediyormuş gibi alarm vermeye devam eder.

Travma belirtileri sadece ruhsal değil, fizikseldir de. Açıklanamayan ağrılar, sürekli yorgunluk, irkilme tepkileri ve uyku bozuklukları sık görülür. Kişi kendini sürekli tetikte hisseder (Hipervijilans).

Zihinsel olarak ise olayla ilgili istenmeyen görüntüler (flashback), kabuslar, odaklanma sorunu ve hissizleşme (duygusal uyuşma) yaşanır. Kişi, travmayı hatırlatan yerlerden ve insanlardan kaçınma eğilimi gösterir.

Her travma yaşayan TSSB geliştirmez. Ancak belirtiler bir aydan uzun sürüyorsa, günlük hayatı felç ediyorsa ve kişi olayı tekrar tekrar yaşıyormuş gibi hissediyorsa Travma Sonrası Stres Bozukluğu gelişmiş olabilir.

TSSB bir irade zayıflığı değil, beynin kimyasal ve yapısal bir değişimidir. Sinir sistemi, geçmişteki tehlikeyi bugüne taşır ve kişiyi sürekli bir korku tünelinde tutar.

Bazen bir koku, bir ses tonu veya bir bakış, sizi aniden o kötü anıya götürebilir. Bunlara tetikleyici denir. Tetiklendiğinizde, mantığınız "Şu an güvendeyim" dese de, bedeniniz o anki korkuyu tekrar yaşar.

Örneğin, bir trafik kazası geçirdiyseniz, ani bir fren sesi duyduğunuzda kalbiniz yerinden çıkacak gibi atabilir. Bu, bedenin hafızasıdır.

Travma nasıl geçer sorusunun cevabı, "unutmak" değildir. Travma tedavisi, olayı hafızadan silmeyi değil, olayın üzerinizdeki duygusal yükünü kaldırmayı hedefler. Anı orada kalır ama artık canınızı yakmaz.

Bunun için en etkili yöntemlerden biri EMDR Terapisidir. Göz hareketleriyle beynin o donmuş anıyı işlemesi ve normal bir anıya dönüştürmesi sağlanır. Ayrıca Somatik Deneyimleme gibi bedene odaklanan terapiler de sinir sistemini yatıştırır.

İyileşme sürecinde kendinize şefkat göstermek çok önemlidir. Sinir sisteminizi sakinleştiren aktiviteler (doğa yürüyüşleri, nefes egzersizleri, yoga) yapın. Güvendiğiniz insanlarla bağ kurun; sosyal destek, travmanın en güçlü panzehiridir.

Duygularınızı bastırmak yerine yazarak veya sanatla dışa vurun. Kendinize "Benim hatam değildi" ve "Artık bitti, güvendeyim" telkinlerinde bulunun.

İlginç bir şekilde, travma atlatan kişilerde Travma Sonrası Büyüme denilen bir durum gözlemlenebilir. Kişi, yaşadığı acıdan sonra hayata daha farklı bakar, küçük şeylerin kıymetini bilir ve daha derin bir empati yeteneği geliştirir.

Kırılan kemiğin kaynadıktan sonra daha güçlü olması gibi, ruh da doğru iyileşme ile eskisinden daha dirençli hale gelebilir.

Travma yaşamış olmanız, sizin "bozuk" veya "hasarlı" olduğunuz anlamına gelmez. Siz sadece başınıza gelen zor bir olaya, normal bir tepki veren bir insansınız. Yaralarınız, hayatta kalma mücadelenizin madalyalarıdır ve profesyonel destekle iyileşmeleri mümkündür.