Mazoşizm Nedir?

Mazoşizm ne demek sorusunun kökeni, 19. yüzyıl Avusturyalı yazarı Leopold von Sacher-Masoch'un ismine dayanır. Yazarın 'Kürklü Venüs' adlı eserinde, karakterin acı çekerek, aşağılanarak ve kontrol edilerek haz almasını tasvir etmesi, bu terimin psikiyatriye girmesini sağlamıştır. Genel tanımıyla mazoşizm, kişinin fiziksel acı, aşağılanma veya eziyet görme yoluyla cinsel haz veya duygusal doyum (gratifikasyon) sağlaması durumudur. Ancak mazoşizm tek bir yapı değildir; cinsel bir tercih olabileceği gibi, kişinin hayatını sabote ettiği derin bir kişilik örüntüsü (ruhsal mazoşizm) de olabilir.

Cinsel mazoşizm nedir sorusu, DSM-5 kapsamında 'Cinsel Mazoşizm Bozukluğu' olarak ele alınır. Kişinin cinsel uyarılma için dövülme, bağlanma, aşağılanma veya acı çekme fantezilerine/davranışlarına yoğun bir ihtiyaç duymasıdır. Burada çok önemli bir ayrım vardır:

• Mazoşistik Eğilim (BDSM): Rızaya dayalı, güvenli ve yetişkinler arasında gerçekleşen, fantezi rolüyle sınırlı oyunlar. Bu bir bozukluk değildir, bir cinsel tercihtir.
• Cinsel Mazoşizm Bozukluğu: Bu dürtülerin kişinin işlevselliğini bozması, ciddi sıkıntı yaratması veya rızası olmayan durumlara/tehlikeli fiziksel hasara yol açması durumudur.

Mazoşizmin sadece cinsellikle ilgili olduğu düşüncesi yanlıştır. Sigmund Freud'un tanımladığı ruhsal mazoşizm (veya moral mazoşizm), kişinin bilinçdışı bir suçluluk duygusuyla kendini cezalandırma ihtiyacıdır. Bu kişiler fiziksel acıdan değil, hayattaki başarısızlık, reddedilme, kurban rolüne girme ve mutsuzluktan beslenirler. İyi giden bir ilişkiyi sabote edebilir, başarıya ulaştıklarında kendilerini depresif hissedebilir veya sürekli onlara kötü davranan partnerleri 'kader' olarak seçebilirler. Amaç cinsel haz değil, bilinçdışı vicdani rahatlamadır.

Mazoşizm genellikle karşıt kutbu olan Sadizm (başkasına acı vererek haz alma) ile birlikte anılır ve bu ikiliye Sadomazoşizm denir. Psikanalitik kurama göre bu iki dürtü genellikle aynı kişide bir arada bulunur; kişi bir ilişkide mazoşistken, diğerinde sadist olabilir. Temel dinamik kontrol üzerinedir. Mazoşist kişi, acıyı talep ederek veya sınırlarını belirleyerek aslında pasif bir kontrol uygular. Acının ne zaman başlayıp ne zaman biteceğine (özellikle BDSM dinamiklerinde) mazoşist karar verir, bu da ona paradoksal bir güç hissi verir.

Mazoşistik yapıların gelişimi genellikle erken çocukluk dönemine dayanır. Olası nedenler şunlardır:

• Ebeveyn İlişkisi: Çocuğun, ebeveyninden sadece cezalandırıldığında veya acı çektiğinde ilgi gördüğünü öğrenmesi. Sevgi ve acının zihinde eşleşmesi.
• Yoğun Suçluluk: Çocuğun kendi dürtüleri (örneğin öfke veya cinsellik) yüzünden suçluluk duyması ve bu suçluluğu hafifletmek için cezayı (acıyı) araması.
• Travma Tekrarı: Kişinin geçmişte yaşadığı travmayı, bu sefer kontrol edebilmek umuduyla tekrar tekrar sahnelemesi.

Günlük hayatta ruhsal mazoşizm sergileyen bireylerin belirgin özellikleri şunlardır:

• Kurban Rolü: Sürekli haksızlığa uğradığını düşünme ama durumu değiştirmek için adım atmama.
• Yardımı Reddetme: İyileşme veya yardım teklif edildiğinde direnç gösterme (Olumsuz Terapötik Tepki).
• Kendini Sabote Etme: Tam hedefe ulaşacakken vazgeçme, işleri bozma veya başarıdan suçluluk duyma.
• Zor İlişkiler: Kendisine kötü davranan, narsist veya sadist özellikli partnerlere çekilme.

Bu sorunun cevabı bağlama göre değişir. Rızaya dayalı cinsel oyunlar (Kink/BDSM) kapsamında mazoşizm bir hastalık değildir, insan cinselliğinin bir varyasyonudur. Ancak, kişi kendine kalıcı fiziksel zarar veriyorsa, bu dürtüler yüzünden yoğun utanç/depresyon yaşıyorsa (Cinsel Mazoşizm Bozukluğu) veya ruhsal mazoşizm nedeniyle hayatını sürekli mutsuzluk üzerine kuruyorsa (Öz-Yıkıcı Kişilik), bu durum klinik müdahale gerektiren psikolojik bir sorundur.

İlişkilerde mazoşistik taraf, genellikle fedakarlık adı altında kendi sınırlarını yok eder. Partnerinin her türlü kötü muamelesini, ihmalini veya istismarını 'onu çok sevdiği için' tolere ettiğini düşünür. Oysa altta yatan dinamik, 'değersizlik' inancının doğrulanmasıdır. Mazoşist kişi, acı çekerek partnerini kendine borçlu hissettirmeye çalışabilir (Pasif-Agresif tutum). Bu döngü, sağlıklı bir bağ kurulmasını engeller ve toksik ilişki bağımlılığına dönüşür.

Mazoşistik yapıların tedavisi, özellikle ruhsal boyuttaysa, uzun vadeli psikoterapi gerektirir. Psikanalitik/Psikodinamik Terapi, kişinin neden acıdan beslendiğini, çocukluktaki hangi suçluluk duygularını taşıdığını ve kendine verdiği cezayı anlamasını sağlar. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ise kişinin kendini sabote eden düşünce kalıplarını fark etmesine ve öz-şefkat geliştirmesine odaklanır. Cinsel mazoşizm bozukluğunda ise dürtü kontrolü ve risk analizi üzerine çalışılır.

Mazoşizm tedavisi, kişinin acıyı bir varoluş biçimi olarak görmeyi bırakmasıyla başlar. Kişi, sevgi ve ilginin bedelinin 'acı çekmek' olmadığını öğrenmelidir. Terapi süreci, bireyin kendi sınırlarını koruyabilen, başarıdan suçluluk duymayan ve sağlıklı haz kaynaklarına (başarı, huzur, gerçek sevgi) yönelebilen bir benlik inşa etmesini hedefler. Acı çekmek bir erdem değil, iyileştirilmesi gereken bir yaradır.