Kendimizi Anlatmayı Zorlaştıran İçsel Dirençler

Kendimizi ifade etme kapasitemiz, çoğu zaman çocukluk döneminde şekillenen öğrenmelerden etkilenir. “Konuşursam yanlış anlaşılırım”, “duygularımı belli edersem zayıf görünürüm” gibi düşünceler, kişinin yetişkinlikte kendini açıkça ifade etmesini güçleştirir. Bu dirençler bilinçli değildir; zihin yıllar boyunca geliştirdiği savunma mekanizmalarını sürdürür. Bu nedenle ifade edememek bir yetersizlik değil, zihnin kendini koruma biçimidir. Duyguların sese dönüşememesinin altında genellikle görünmez bir geçmiş deneyim izi bulunur.

Bastırılan duygular zamanla ağırlık kazanır ve konuşma anlarında kendini geri çekme eğilimi yaratır. Kişi hislerini tanır ancak bunları söze dökmekten çekinir. Bu çekinme, duyguların kontrolsüzleşeceği korkusundan da kaynaklanabilir. Zihin, yoğun duyguların dışarı çıkarılmasının karmaşaya yol açacağını düşünerek güvenli alan yaratmak ister ve kişinin sessiz kalmasını “çözüm” gibi sunar. Oysa bu çözüm geçicidir ve bastırma arttıkça ifade etmek daha da zor hale gelir.

Kendimizi ifade etmek istediğimizde devreye giren eleştirel iç ses, çoğu kişinin iletişimde en büyük engelidir. Bu ses, “Yanlış bir şey söyleme”, “Saçma görünme”, “Duygusal olma” gibi uyarılarla konuşmayı bloke eder. Böylece kişi ifade etmekten çok kendini kontrol etmeye odaklanır. Bu sürekli iç denetim, kelimelerin doğal akışını kesintiye uğratır. Eleştirel iç ses güçlendikçe duygu aktarımı yavaşlar, hatta durur. Bu durum özellikle kaygısı yüksek bireylerde daha belirgin ortaya çıkar.

Kendini ifade etmek, bir bağ kurma çabasıdır. Bu bağın yanlış anlaşılma ihtimali kişinin zihninde büyük bir tehdit gibi algılanabilir. Bazı kişiler için duygularını paylaşmak, savunmasız bir hale gelmek anlamına gelir. Bu nedenle geri çekilmek daha güvenli görünür. Ancak bu geri çekilme, kişinin ilişkilerinde görünmez duvarlar oluşturmasına neden olabilir. Zamanla sessizlik bir alışkanlığa dönüşür ve ifade edememe, kişinin kendi duygularına bile yabancılaşmasına yol açabilir.

Kendini ifade etmeyi zorlaştıran içsel dirençlerin aşılması, kişinin duygularını tanımasıyla başlar. Duyguyu doğru adlandırabilmek, ifade sürecinin en güçlü adımıdır. “Kırıldım”, “Kaygılıyım”, “Değer görmediğimi hissediyorum” gibi net tanımlar, iletişimin kapısını açar. Duygu farkındalığı geliştikçe iç dirençler zayıflar ve kişi daha cesur bir şekilde kendini anlatmaya başlar. Bu süreçte küçük pratikler—kısa notlar almak, ses kaydı yapmak, güvenilen biriyle paylaşımda bulunmak—ifade becerisini güçlendiren temel adımlardır.

1. Beck, A. T., & Clark, D. A. (1997). An information processing model of anxiety: Automatic and strategic processes. Behaviour Research and Therapy.
2. Gross, J. J. (2015). Emotion regulation: Current status and future prospects. Psychological Inquiry.
3. Linehan, M. M. (1993). Cognitive-Behavioral Treatment of Borderline Personality Disorder. The Guilford Press.